من فرهاد عمادی متخصص مغز و اعصاب در این مقاله کوتاه در باره نوار عصب و عضله(emg_ncv) می توانید پرسشهای خود را در قسمت نظرات مطرح کنید. هدف ما در "مدمی" گسترش اطلاعات پزشکی و سلامتی است. اطلاعات کاملا علمی و مبتنی بر شواهد.
مقدمه:
آیا پزشک برای شما تست "نوار عصب و عضله" تجویز کرده و شما با سوالات و نگرانی‌های زیادی روبرو هستید؟ احساس گزگز، بی‌حسی یا ضعف در دست و پاهای خود دارید و می‌خواهید بدانید علت آن چیست؟ نگران نباشید. این مقاله یک راهنمای کامل و ساده است تا شما را با تمام جنبه‌های این تست تشخیصی مهم آشنا کند.
نوار عصب و عضله چیست؟
نوار عصب و عضله که نام علمی آن الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعه هدایت عصبی (NCV) است، یک ابزار تشخیصی پیشرفته برای ارزیابی سلامت عضلات و اعصاب محیطی بدن شماست. اعصاب محیطی مانند سیم‌های برقی هستند که پیام‌ها را از مغز و نخاع به عضلات منتقل می‌کنند. این تست به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد آیا این "سیم‌کشی" و عضلات شما به درستی کار می‌کنند یا خیر.
نوار عصب یک تست ارزشمند برای بررسی سلامت عصبهاست
این آزمایش معمولاً از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
مطالعه هدایت عصبی (NCV - Nerve Conduction Velocity): در این بخش، سرعت و قدرت سیگنال‌های الکتریکی که در اعصاب شما حرکت می‌کنند، اندازه‌گیری می‌شود. این کار به پزشک نشان می‌دهد که عصب چقدر سریع و سالم پیام‌ها را منتقل می‌کند.
الکترومیوگرافی (EMG - Electromyography): این بخش، فعالیت الکتریکی عضلات شما را بررسی می‌کند. با این کار مشخص می‌شود که آیا عضلات به پیام‌های عصبی به درستی پاسخ می‌دهند یا مشکل از خود عضله است.
چرا پزشک این تست را تجویز می‌کند؟ (کاربرد نوار عصب و عضله)
اگر علائم زیر را تجربه می‌کنید، ممکن است پزشک برای یافتن علت دقیق، این تست را درخواست دهد:
گزگز، مورمور یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها، پاها، بازوها یا صورت
بی‌حسی در اندام‌ها
ضعف عضلانی و مشکل در انجام کارهای روزمره مانند بلند کردن اجسام یا بالا رفتن از پله
دردهای تیز و تیرکشنده در دست و پا (دردهای عصبی)
گرفتگی‌ها و اسپاسم‌های مکرر عضلانی (پرش عضلات)
این تست چه بیماری‌هایی را تشخیص می‌دهد؟
نوار عصب و عضله یک ابزار کلیدی برای تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌های عصبی-عضلانی است، از جمله:
سندروم تونل کارپال (CTS): گیر افتادن عصب در مچ دست که باعث درد و بی‌حسی در انگشتان می‌شود.
رادیکولوپاتی (فشار روی ریشه عصب): که معمولاً به دلیل بیرون‌زدگی دیسک کمر یا گردن ایجاد می‌شود و باعث درد سیاتیک یا دردهای تیرکشنده در بازوها می‌شود.
نوروپاتی محیطی: آسیب گسترده به اعصاب محیطی که اغلب در بیماران دیابتی دیده می‌شود.
آسیب‌های عصبی ناشی از حوادث: برای ارزیابی شدت آسیب به یک عصب خاص پس از شکستگی یا جراحت.
بیماری‌های عضلانی (میوپاتی): مانند دیستروفی عضلانی که باعث ضعف پیشرونده عضلات می‌شوند.
بیماری‌های محل اتصال عصب و عضله: مانند میاستنی گراویس.
بیماری ALS: یک بیماری نادر که بر سلول‌های عصبی کنترل کننده حرکت عضلات تأثیر می‌گذارد.
مراحل انجام نوار عصب و عضله چگونه است؟
این تست معمولاً بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد و توسط یک متخصص مغز و اعصاب یا طب فیزیکی انجام می‌شود.
مرحله اول: مطالعه هدایت عصبی (NCV)
شما روی تخت معاینه دراز می‌کشید یا می‌نشینید.
پزشک الکترودهای کوچکی (شبیه برچسب) را روی پوست شما در مسیر عصب مورد بررسی قرار می‌دهد.
یک الکترود دیگر، جریان الکتریکی بسیار خفیف و بی‌خطری را برای تحریک عصب ارسال می‌کند.
شما ممکن است یک حس سوزن سوزن شدن یا ضربه کوچک و سریع را احساس کنید که قابل تحمل است.
دستگاه، سرعت و قدرت پاسخ عصب به این تحریک را ثبت می‌کند.
مرحله دوم: الکترومیوگرافی (EMG)
در این مرحله، پزشک از یک الکترود سوزنی بسیار نازک (مانند سوزن طب سوزنی) استفاده می‌کند.
پس از ضدعفونی کردن پوست، این سوزن به آرامی وارد عضله مورد نظر می‌شود.
از شما خواسته می‌شود که ابتدا عضله را کاملاً شل نگه دارید و سپس آن را به آرامی منقبض کنید.
دستگاه، فعالیت الکتریکی عضله شما را در حالت استراحت و انقباض ضبط کرده و به صورت امواج یا صدا نمایش می‌دهد. "گوش دادن به صدای عضلات" توصیف خوبی برای این بخش است.
آیا نوار عصب و عضله درد دارد؟
این یکی از شایع‌ترین نگرانی‌های بیماران است. پاسخ کوتاه این است: این تست کمی ناخوشایند است اما به ندرت دردناک توصیف می‌شود.
شوک‌های الکتریکی در بخش NCV: بسیار خفیف و لحظه‌ای هستند و بیشتر حس غافلگیری دارند تا درد.
سوزن در بخش EMG: سوزن بسیار نازک است و درد آن معمولاً کمتر از یک تزریق عضلانی معمولی است. ممکن است پس از تست، کمی احساس کوفتگی در محل ورود سوزن‌ها داشته باشید که به سرعت برطرف می‌شود.
بخش نوار عضله تست ممکن است قدری دردناک باشد
آمادگی‌های لازم قبل از انجام تست
برای اطمینان از دقت نتایج، لطفاً موارد زیر را رعایت کنید:
پوست تمیز: در روز انجام تست، دوش بگیرید و از هیچ‌گونه لوسیون، کرم یا روغنی روی پوست خود استفاده نکنید.
اطلاع به پزشک: اگر از داروهای رقیق‌کننده خون (مانند وارفارین یا آسپرین) استفاده می‌کنید، یا اگر پیس‌میکر (باتری قلب) دارید، حتماً به پزشک اطلاع دهید.
لباس راحت: لباس‌های گشاد و راحت بپوشید تا دسترسی به عضلات و اعصاب مورد نظر آسان باشد.
هزینه نوار عصب و عضله
هزینه این تست به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
تعداد اعصاب و عضلاتی که باید بررسی شوند.
پوشش بیمه درمانی شما.
مرکز درمانی که به آن مراجعه می‌کنید.
بهتر است قبل از انجام تست، در مورد هزینه‌ها و پوشش بیمه از مرکز مربوطه سوال کنید.
نتیجه‌گیری: چرا این تست مهم است؟
نوار عصب و عضله یک آزمایش ایمن، کم‌خطر و بسیار ارزشمند است که به پزشک شما اطلاعات دقیقی در مورد علت علائم شما می‌دهد. تشخیص صحیح، اولین و مهم‌ترین قدم برای انتخاب بهترین مسیر درمانی است. اگرچه ممکن است کمی نگران باشید، اما به یاد داشته باشید که انجام این تست به شما و پزشکتان کمک می‌کند تا کنترل سلامتی خود را دوباره به دست بگیرید.
همیشه سوالات و نگرانی‌های خود را با پزشک متخصص در میان بگذارید.
پاسخ به ۱۰ پرسش شایع درباره نوار عصب و عضله (EMG و NCV)
1. نوار عصب و عضله چیست و چه کاربردی دارد؟
پاسخ:
نوار عصب و عضله شامل دو بخش است:
مطالعه هدایت عصبی (NCV): بررسی سرعت و قدرت انتقال پیام در عصب‌ها.
الکترومیوگرافی (EMG): بررسی فعالیت الکتریکی عضلات.
این تست‌ها برای تشخیص بیماری‌های عضلانی، عصبی، یا اختلالات محل اتصال عصب و عضله استفاده می‌شوند.
2. در چه مواردی پزشک نوار عصب و عضله تجویز می‌کند؟
پاسخ:
در علائمی مثل:
گزگز یا بی‌حسی دست و پا
ضعف عضلات
دردهای تیرکشنده
مشکوک به سندرم تونل کارپ، سیاتیک، دیسک گردن یا کمر، نوروپاتی دیابتی و بیماری‌های عضلانی مثل میوپاتی یا میاستنی
3. آیا نوار عصب و عضله درد دارد؟
پاسخ:
مقداری ناراحتی وجود دارد:
در بخش عصب (NCV) احساس شوک‌های ملایم.
در بخش عضله (EMG) سوزن ظریف به عضله وارد می‌شود و ممکن است درد خفیف یا احساس فشار ایجاد کند. اما این درد معمولاً قابل تحمل است.
4. آیا نوار عصب و عضله خطر دارد یا عوارض جانبی دارد؟
پاسخ:
نه، تستی ایمن است.
تنها ممکن است محل سوزن کمی دردناک یا کبود شود که طی چند روز بهبود می‌یابد. در افرادی با اختلالات انعقادی یا استفاده از داروهای ضدانعقاد، احتیاط بیشتری لازم است.
5. آیا قبل از انجام نوار عصب و عضله باید آمادگی خاصی داشت؟
پاسخ:
بله، چند نکته:
پوست محل‌ها باید تمیز و خشک باشد (از لوسیون یا کرم استفاده نشود).
داروهای مصرفی، به‌ویژه رقیق‌کننده‌های خون را به پزشک اطلاع دهید.
در صورت داشتن باتری قلب (پیس‌میکر) به پزشک اطلاع دهید.
نیازی به ناشتایی نیست.
6. آیا نوار عصب و عضله برای تشخیص دیسک کمر یا گردن مفید است؟
پاسخ:
نوار عصب و ضله تست اولیه برای تشخیص دیسک کمر و گردن نیست. اما اگر دیسک باعث فشار روی ریشه عصبی شده باشد، تغییرات در هدایت عصبی یا فعالیت عضله دیده می‌شود. این تست می‌تواند محل و شدت آسیب را مشخص کند.
7. چه تفاوتی بین MRI و نوار عصب و عضله وجود دارد؟
پاسخ:MRI ساختار را نشان می‌دهد (مثلاً وجود دیسک یا تنگی کانال نخاع).
نوار عصب و عضله عملکرد را نشان می‌دهد (آیا عصب آسیب دیده و تا چه حد؟).
ترکیب این دو تست اطلاعات کامل‌تری به پزشک می‌دهد که البته در موارد محدودی مورد نیاز است(شخصا توصیه به انجام آن در همه موارد مشکلات مربوط به دیسک نمی کنم)
8. آیا نتایج نوار عصب و عضله بلافاصله مشخص می‌شود؟
پاسخ:
بخش‌هایی از آن را پزشک در حین انجام می‌بیند، اما تفسیر کامل نیاز به زمان دارد. معمولاً پاسخ نهایی طی ۱ تا ۳ روز آماده می‌شود و در قالب گزارش به پزشک ارجاع‌دهنده داده می‌شود.
9. آیا در بارداری یا کودکان می‌توان نوار عصب و عضله انجام داد؟
پاسخ:
بله، اگرچه در بارداری معمولاً فقط در موارد ضروری انجام می‌شود. برای کودکان هم با احتیاط و روش خاص قابل انجام است. بخش NCV معمولاً راحت‌تر از EMG تحمل می‌شود.
10. آیا نتیجه نوار عصب و عضله همیشه قطعی است؟
پاسخ:
نه لزوماً.
اگرچه دقت بالایی دارد، ولی گاهی نتایج نرمال هستند ولی بیمار علائم دارد. یا برعکس. نتیجه باید همراه با شرح‌حال و معاینه فیزیکی تفسیر شود.
