درد شکم | علل، تشخیص و درمان
در این مقاله به مرور دلایل مهم درد شکم، شامل دلایل گوارشی و غیر گوارشی پرداخته ایم و در پایان به پرسشهای شما پاسخ داده ایم. در صورتیکه هنوز پرسشی باقی مانده است در قسمت نظرات مطرح کنید.
مقدمه
درد شکم از نخستین نشانه‌هایی است که بشر با آن مواجه شده است. انسان باستان، که درکی از آناتومی و فیزیولوژی نداشت، منشأ این دردها را به ارواح خبیثه، خشم خدایان یا نیروهای ماورایی نسبت می‌داد. در طب سنتی چین، هند، مصر و ایران باستان، شکم درد ممکن بود به عدم تعادل در نیروهای طبیعت یا اخلاط بدنی نسبت داده شود. گیاه‌درمانی، استفاده از روغن‌ها، ماساژ، و رژیم‌های ویژه ابزارهای درمانی آن زمان بودند.
با ظهور پزشکانی چون بقراط و جالینوس، تئوری‌های منظم‌تری درباره علل بیماری‌ها شکل گرفت اما باز هم ابزار تشخیصی کافی وجود نداشت. تا قرن ۱۹، بیشتر شکم‌دردها بدون دانستن علت واقعی و صرفاً با تجربه‌های تجربی درمان می‌شدند. در این بین اگر بیمار خوش شانس می بوده و به دلایل گذرای درد شکم دچار شده بوده، بدیهی است که خود بخود خوب می شده است اما اغلب این بهبودی به مداخله طبیب سنتی نسبت داده می شده.
پزشکی مدرن و تحول در درک شکم‌درد
با پیشرفت علم پزشکی، تشخیص دقیق دردهای شکمی ممکن شد. ورود فناوری‌هایی مانند سونوگرافی، CT Scan، و MRI پزشکان را قادر ساخت تا منشأ دقیق درد را مشخص کنند. دردهایی که پیش‌تر با رژیم یا دعا درمان می‌شدند، حالا با جراحی یا مداخلات دقیق پزشکی قابل کنترل شده‌اند.
اهمیت درد شکم از منظر شیوع
شکم‌درد یکی از شایع‌ترین علل مراجعه به پزشک است. آمارها نشان می‌دهند که تا ۱۰٪ از مراجعات به اورژانس‌ها مربوط به این مشکل است. این درد می‌تواند از مشکلات جزئی مثل سوءهاضمه گرفته تا بیماری‌های خطرناک مانند انسداد روده یا آپاندیسیت متغیر باشد.
درد شکم به‌عنوان نشانه اورژانسی
تشخیص صحیح شکم‌درد بسیار حیاتی است. مواردی چون آپاندیسیت، بارداری خارج‌رحمی، انسداد یا پیچ‌خوردگی روده، پارگی کیست تخمدان و خونریزی داخلی می‌توانند منجر به مرگ شوند اگر به‌موقع درمان نشوند. بنابراین توجه به نوع درد، محل آن، و علائم همراه آن نقش کلیدی در نجات جان بیمار دارد.
علل شایع درد شکم
در این بخش علل شایع درد شکم را در دو بخش دلایل گوارشی و غیر گوارشی تقسیم بندی کرده ایم. نخست دلایل گوارشی را مرور کنیم:
دلایل گوارشی درد شکم
1. رفلاکس معده (GERD)
تعریف: بیماری بازگشت اسید به مری که در آن اسید معده به سمت مری بالا می‌رود و باعث سوزش سر دل و ناراحتی می‌شود.
علائم: سوزش سردل، ترش کردن، بوی بد دهان، سرفه خشک شبانه
علت: ضعف اسفنکتر تحتانی مری، مصرف غذاهای چرب و تند، چاقی
تشخیص: آندوسکوپی، مانومتری مری، تست PH 24 ساعته
درمان: کاهش وزن، پرهیز غذایی، داروهای مهارکننده پمپ پروتون، در موارد شدید جراحی
2. زخم معده و دوازدهه
تعریف: زخم‌هایی در مخاط معده یا ابتدای روده باریک که اغلب با درد شکمی مشخص می‌شوند.
علائم: درد سوزشی در بالای شکم، احساس گرسنگی زودرس، تهوع، نفخ
علت: عفونت هلیکوباکتر، مصرف طولانی‌مدت NSAIDs
تشخیص: آندوسکوپی و تست اوره تنفسی
درمان: درمان هلیکوباکتر با آنتی‌بیوتیک، داروهای ضداسید
3. آپاندیسیت
تعریف: التهاب آپاندیس که معمولاً نیازمند جراحی فوری است.
علائم: درد ناگهانی شکم از ناحیه ناف به سمت راست پایین، تهوع، تب
علت: انسداد دهانه آپاندیس با مواد مدفوعی یا لنفویید
تشخیص: معاینه بالینی، سونوگرافی، سی‌تی اسکن
درمان: جراحی لاپاراسکوپی یا باز
4. التهاب پانکراس (پانکراتیت)
تعریف: التهاب حاد یا مزمن غده پانکراس که می‌تواند خطرناک باشد.
علائم: درد شدید در بالای شکم که به پشت تیر می‌کشد، تهوع، تب
علت: سنگ صفرا، مصرف زیاد الکل، تری‌گلیسیرید بالا
تشخیص: سطح آنزیم‌های آمیلاز و لیپاز، سونوگرافی یا سی‌تی
درمان: استراحت، مایعات وریدی، درمان علت زمینه‌ای
5. سنگ کیسه صفرا
تعریف: تجمع سنگ‌های کلسترولی یا رنگدانه‌ای در کیسه صفرا
علائم: درد کولیکی در سمت راست بالای شکم پس از وعده چرب، تهوع
علت: چاقی، بارداری، رژیم پرچرب
تشخیص: سونوگرافی شکم
درمان: جراحی لاپاراسکوپی جهت خارج کردن کیسه صفرا
6. هپاتیت
تعریف: التهاب بافت کبد به دلایل ویروسی، خودایمنی یا سمی
علائم: زردی، خستگی، بی‌اشتهایی، درد سمت راست شکم
علت: ویروس‌های هپاتیت A، B، C، داروها
تشخیص: آزمایشات عملکرد کبد، تست‌های ویروسی
درمان: بسته به نوع، شامل درمان حمایتی یا داروهای ضدویروسی
7. سرطان کبد
تعریف: تومور بدخیم در کبد که بیشتر در زمینه سیروز ایجاد می‌شود
علائم: کاهش وزن، درد شکم، زردی
علت: سیروز ناشی از هپاتیت مزمن یا مصرف الکل
تشخیص: MRI، CT، بیوپسی
درمان: جراحی، پیوند کبد، شیمی‌درمانی موضعی
8. سرطان معده
تعریف: تومور بدخیم معده، اغلب در سنین بالا
علائم: درد مبهم شکمی، کاهش وزن، خونریزی گوارشی
علت: هلیکوباکتر، سیگار، تغذیه نامناسب
تشخیص: آندوسکوپی، نمونه‌برداری
درمان: جراحی معده، شیمی‌درمانی
9. بیماری‌های التهابی روده (IBD)
تعریف: شامل دو بیماری کرون و کولیت اولسروز که باعث التهاب مزمن روده می‌شوند
علائم: اسهال خونی، درد شکمی، کاهش وزن
علت: اختلال سیستم ایمنی، عوامل ژنتیکی
تشخیص: کولونوسکوپی، بیوپسی
درمان: داروهای ضدالتهاب، سرکوب ایمنی، بیولوژیک
10. فتق روده
تعریف: بیرون‌زدگی قسمتی از روده از دیواره شکم یا کشاله ران
علائم: برآمدگی در شکم یا کشاله ران، درد با فعالیت یا سرفه
علت: ضعف مادرزادی یا اکتسابی عضلات شکم
تشخیص: معاینه فیزیکی، سونوگرافی
درمان: جراحی باز یا لاپاراسکوپی
11. عدم تحمل لاکتوز
تعریف: ناتوانی در هضم لاکتوز شیر به دلیل کمبود آنزیم لاکتاز
علائم: نفخ، دل‌پیچه، اسهال بعد از مصرف لبنیات
علت: ژنتیکی یا ثانویه به آسیب مخاط روده
تشخیص: تست تنفس هیدروژن، تست حذف غذایی
درمان: پرهیز از لاکتوز، مکمل آنزیم لاکتاز
12. دیورتیکولیت
تعریف: التهاب کیسه‌های کوچک (دیورتیکول) در دیواره روده
علائم: درد در سمت چپ پایین شکم، تب، یبوست
علت: گیر افتادن مدفوع در دیورتیکول‌ها
تشخیص: CT شکم
درمان: آنتی‌بیوتیک، رژیم غذایی، در موارد شدید جراحی
13. سرطان روده بزرگ
تعریف: تومورهای بدخیم در روده بزرگ یا راست‌روده
علائم: خون در مدفوع، تغییر در اجابت مزاج، کاهش وزن
علت: پولیپ‌ها، عوامل ژنتیکی، تغذیه کم‌فیبر
تشخیص: کولونوسکوپی، نمونه‌برداری، تست CEA
درمان: جراحی، شیمی‌درمانی، گاهی رادیوتراپی
| بیماری |
علائم اصلی |
محل درد |
روش تشخیص |
درمان |
| ریفلاکس معده |
سوزش سر دل، ترش کردن |
بالای شکم و پشت جناغ |
آندوسکوپی، PH متر |
دارو، تغییر سبک زندگی |
| زخم معده و دوازدهه |
درد سوزشی، تهوع، سوءهاضمه |
بالای شکم |
آندوسکوپی، تست هلیکوباکتر |
مهارکننده اسید، آنتی‌بیوتیک |
| آپاندیسیت |
درد ناگهانی، تهوع، تب |
سمت راست و پایین شکم |
معاینه بالینی، سونوگرافی، CT |
جراحی |
| التهاب پانکراس |
درد شدید، تهوع، تب |
بالای شکم و پشت |
آنزیم‌های خونی، CT |
استراحت، مایعات، درمان علت |
| سنگ کیسه صفرا |
درد کولیکی، تهوع، نفخ |
بالای شکم (راست) |
سونوگرافی، آزمایشات کبدی |
جراحی کیسه صفرا |
| هپاتیت |
زردی، درد، خستگی |
سمت راست بالای شکم |
آزمایش خون، سونوگرافی |
دارو، مراقبت حمایتی |
| سرطان کبد |
کاهش وزن، درد، زردی |
بالای شکم (راست) |
MRI، بیوپسی |
جراحی، شیمی‌درمانی، پیوند |
| سرطان معده |
درد مبهم، سیری زودرس |
بالای شکم |
آندوسکوپی، بیوپسی |
جراحی، شیمی‌درمانی |
| بیماری‌های التهابی روده |
اسهال خونی، درد مزمن |
تمام نواحی شکم |
کولونوسکوپی، بیوپسی |
داروهای ضد التهاب، بیولوژیک |
| فتق روده |
برآمدگی، درد با فعالیت |
محل فتق (کشاله ران، ناف و ...) |
معاینه بالینی، سونوگرافی |
جراحی |
| عدم تحمل لاکتوز |
نفخ، اسهال بعد از لبنیات |
تمام شکم |
تست تنفسی هیدروژن |
پرهیز از لاکتوز، آنزیم لاکتاز |
| دیورتیکولیت |
درد ناگهانی، تب |
پایین شکم (چپ) |
CT شکم |
آنتی‌بیوتیک، رژیم، گاهی جراحی |
| سرطان روده |
خون در مدفوع، کاهش وزن |
ناحیه‌های مختلف بسته به محل |
کولونوسکوپی، بیوپسی |
جراحی، شیمی‌درمانی |
علل غیر گوارشی درد شکم
در حالی که بسیاری از موارد درد شکم مربوط به اختلالات دستگاه گوارش هستند، اما باید توجه داشت که شکم به عنوان فضایی مشترک برای چندین سیستم بدن می‌تواند محل بروز علائمی از بیماری‌هایی باشد که منشاء آن‌ها خارج از دستگاه گوارش است. شناسایی این علل از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است؛ چرا که برخی از آن‌ها ممکن است اورژانسی و حتی تهدید کننده حیات باشند.
1. علل قلبی
برخی اختلالات قلبی می‌توانند با درد در ناحیه فوقانی شکم یا اپیگاستر همراه باشند:
- آنژین یا سکته قلبی (MI): به ویژه در افراد مسن، دیابتی یا زنان، ممکن است درد آن‌ها به جای قفسه سینه در شکم ظاهر شود.
- پریکاردیت: التهاب پرده قلبی می‌تواند موجب درد منتشر به شکم شود.
2. علل ریوی
- پنومونی لوب تحتانی: گاهی تنها علامت آن درد شکمی است.
- آمبولی ریه: ممکن است با درد ناگهانی شکم و تنگی نفس همراه باشد.
3. علل کلیوی و مجاری ادراری
- سنگ کلیه (Renal colic): یکی از شایع‌ترین دلایل درد پهلو و درد منتشر به کشاله ران یا شکم تحتانی است.
- پیلونفریت: عفونت کلیه با درد پهلو، تب و تهوع همراه است.
- سیستیت و عفونت ادراری تحتانی: ممکن است با درد زیر شکم و سوزش ادرار همراه باشد.
4. علل زنان و زایمان (در بانوان)
- کیست تخمدان (ruptured or torsioned): درد ناگهانی و شدید در ناحیه شکم تحتانی.
- اندومتریوز: درد مزمن لگنی که می‌تواند با چرخه قاعدگی مرتبط باشد.
- بارداری خارج رحمی: یک اورژانس پزشکی با درد شدید و خونریزی داخلی.
- بیماری التهابی لگن (PID): عفونت دستگاه تناسلی با درد شکمی و تب.
5. علل ارتوپدی و اسکلتی عضلانی
- کشیدگی عضلات شکمی: به دنبال فعالیت فیزیکی شدید یا ضربه.
- هرنی (فتق): شامل هرنی اینگوینال، فمورال، ناف و اینسیزیونال که می‌توانند موجب درد متناوب یا مزمن شوند.
- مشکلات ستون فقرات: مانند دیسک کمر می‌تواند درد ارجاعی به شکم ایجاد کند.
6. علل روان‌تنی (Psychosomatic)
- اضطراب و افسردگی: می‌توانند با علائم گوارشی مثل درد شکم، نفخ و تهوع همراه باشند.
- سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS): یک اختلال عملکردی شایع با ارتباط قوی با وضعیت روانی.
7. علل متابولیک و سمی
- دیابت کتواسیدوز: ممکن است با درد شکمی و تهوع شروع شود.
- پورفیری: یک بیماری نادر با حملات درد شکم شدید و علائم عصبی.
- مسمومیت‌ها: مانند مصرف فلزات سنگین یا داروها (دیژیتال، سالیسیلات‌ها و...)
جدول مقایسه‌ای علل غیر گوارشی درد شکم
| علت |
مثال |
علائم همراه |
اقدامات تشخیصی |
| قلبی |
سکته قلبی |
تعریق، تنگی نفس، تهوع |
ECG، آنزیم‌های قلبی |
| ریوی |
پنومونی لوب تحتانی |
تب، سرفه، درد قفسه سینه |
عکس قفسه سینه |
| ادراری |
سنگ کلیه |
تهوع، درد پهلو، خون در ادرار |
CT بدون کنتراست، آنالیز ادرار |
| زنان |
کیست تخمدان |
درد لگنی، بی‌نظمی قاعدگی |
سونوگرافی ترانس واژینال |
| اسکلتی عضلانی |
هرنی اینگوینال |
برآمدگی قابل لمس، درد فشاری |
معاینه بالینی، سونوگرافی |
| روانی |
اضطراب |
طپش قلب، بی‌خوابی، تنش عضلانی |
ارزیابی روانپزشکی |
| متابولیک |
دیابت کتواسیدوز |
نفس بوی میوه‌ای، ضعف، تهوع |
گازهای خون شریانی، قند خون |
نشانه‌های هشداردهنده
گاهی اوقات درد شکم می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری ساده گوارشی باشد. اما در برخی موارد، این درد همراه با علائمی ظاهر می‌شود که نشان‌دهنده یک وضعیت اورژانسی یا خطرناک هستند. در ادامه، مهم‌ترین این علائم را بررسی می‌کنیم:
1. درد ناگهانی و شدید
درد شکمی که به‌طور ناگهانی و بدون پیش‌زمینه آغاز می‌شود و شدت بالایی دارد، می‌تواند نشانه یک مشکل حاد مانند پارگی اندام، انسداد روده یا آپاندیسیت باشد.
مثال: فردی که ناگهان دردی بسیار شدید در قسمت پایین و راست شکم احساس می‌کند که با راه‌رفتن بدتر می‌شود، ممکن است دچار آپاندیسیت شده باشد.
2. همراهی با تب
وجود تب همراه با درد شکم ممکن است نشان‌دهنده عفونت باشد. تب می‌تواند علامتی از التهاب اندام‌های داخلی مانند آپاندیس، کیسه صفرا یا کلیه‌ها باشد.
مثال: فردی که درد در قسمت بالا و راست شکم دارد و تب کرده، ممکن است به کولسیستیت (التهاب کیسه صفرا) مبتلا شده باشد.
3. تهوع و استفراغ شدید یا مداوم
استفراغ‌های شدید که بهبود نمی‌یابند، می‌توانند نشان‌دهنده انسداد روده یا التهاب‌های جدی باشند، به‌ویژه اگر همراه با نفخ یا ناتوانی در دفع گاز یا مدفوع باشند.
مثال: شخصی که از درد شکم و استفراغ‌های پشت‌سرهم رنج می‌برد و شکمش متورم شده، ممکن است دچار انسداد روده شده باشد.
4. وجود خون در مدفوع یا استفراغ
خون روشن در مدفوع یا رنگ قهوه‌ای/سیاه در استفراغ می‌تواند نشانه خونریزی در دستگاه گوارش باشد. این وضعیت نیاز به ارزیابی فوری دارد.
مثال: فردی که استفراغی به رنگ قهوه‌ای تیره دارد، ممکن است دچار خونریزی از زخم معده شده باشد.
5. کاهش سطح هوشیاری یا غش
اگر درد شکم با سرگیجه، بی‌حالی شدید یا حتی غش همراه شود، ممکن است فرد دچار افت فشار خون ناشی از خونریزی داخلی یا شوک شده باشد.
مثال: زن بارداری که با درد ناگهانی زیر شکم و بی‌هوشی مراجعه می‌کند، ممکن است دچار حاملگی خارج‌رحمی پاره شده باشد.
6. یرقان (زرد شدن پوست و چشم‌ها)
زردی پوست یا سفیدی چشم‌ها همراه با درد شکم می‌تواند نشانه بیماری‌های کبدی یا انسداد مجاری صفراوی باشد.
مثال: فردی با درد در ناحیه فوقانی شکم و زردی صورت ممکن است به سنگ مجرای صفراوی مبتلا شده باشد.
7. کاهش وزن بدون علت مشخص
اگر درد شکم با کاهش وزن ناخواسته همراه باشد، احتمال بیماری‌های مزمن یا حتی بدخیمی وجود دارد.
مثال: فردی که چند ماه است دردهای مبهم شکمی دارد و بدون رژیم وزن کم کرده، باید از نظر سرطان کولون بررسی شود.
8. درد همراه با سفتی شکم
اگر شکم در لمس سفت و حساس شود و فرد نتواند به راحتی حرکت کند، ممکن است دچار التهاب صفاق (پریتونیت) باشد که یک اورژانس پزشکی است.
مثال: بیماری با سابقه زخم معده که ناگهان درد شدید و سفتی شکم پیدا می‌کند، ممکن است دچار سوراخ‌شدگی معده شده باشد.
جمع‌بندی: هر یک از علائم فوق می‌تواند نشانه جدی‌تری از درد شکم باشد. در صورت وجود این نشانه‌ها، مراجعه فوری به پزشک الزامی است.
روش‌های تشخیص
آزمایش‌های خون، ادرار و مدفوع در تشخیص درد شکم
آزمایش‌های آزمایشگاهی نقش مکمل بسیار مهمی در تشخیص علت دردهای شکمی دارند. با استفاده از این تست‌ها می‌توان بسیاری از مشکلات گوارشی، عفونی، التهابی، متابولیک و حتی بدخیمی‌ها را شناسایی یا رد کرد. در ادامه به مهم‌ترین این تست‌ها و کاربرد آن‌ها اشاره می‌کنیم:
آزمایش‌های خون
- CBC (شمارش کامل سلول‌های خونی): افزایش گلبول‌های سفید می‌تواند نشان‌دهنده التهاب یا عفونت باشد. آنمی یا کاهش گلبول‌های قرمز ممکن است در بیماری‌های مزمن یا خونریزی داخلی دیده شود.
- CRP و ESR: شاخص‌های غیر اختصاصی التهاب که در بسیاری از شرایط مانند آپاندیسیت، کولیت، پانکراتیت و بیماری‌های التهابی روده افزایش می‌یابند.
- LFT (تست‌های عملکرد کبد): آنزیم‌های AST، ALT، ALP و بیلی‌روبین به بررسی سلامت کبد و صفرا کمک می‌کنند. افزایش آن‌ها در هپاتیت، انسداد صفراوی یا سنگ کیسه صفرا دیده می‌شود.
- Amylase و Lipase: برای تشخیص پانکراتیت بسیار کاربردی هستند. افزایش شدید این آنزیم‌ها به نفع التهاب لوزالمعده است.
- Urea و Creatinine: نشان‌دهنده عملکرد کلیه‌ها هستند و در ارزیابی بیماران با دردهای پهلو یا علائم اورمیک کمک می‌کنند.
- الکترولیت‌ها (Na، K، Cl، Ca): اختلالات الکترولیتی می‌توانند سبب تهوع، استفراغ، بی‌حالی یا حتی درد شکم شوند.
آزمایش‌های ادرار
- Urinalysis: وجود گلبول‌های سفید و نیتریت می‌تواند نشانه عفونت دستگاه ادراری باشد که یکی از علل شایع درد پهلو و شکم است.
- Hematuria: خون در ادرار ممکن است در سنگ کلیه یا تومورها دیده شود.
- پروتئین و گلوکز: در دیابت یا آسیب‌های کلیوی اهمیت دارند.
- Specific gravity: نشان‌دهنده غلظت ادرار و وضعیت هیدراسیون بدن است.
آزمایش‌های مدفوع
- Occult blood: شناسایی خون مخفی در مدفوع می‌تواند نشانه پولیپ، سرطان یا زخم گوارشی باشد.
- Stool culture: در موارد اسهال شدید برای شناسایی پاتوژن‌های باکتریایی یا انگلی مفید است.
- Calprotectin و Lactoferrin: مارکرهای التهابی برای تمایز بین سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) و بیماری التهابی روده (IBD).
- Fat stain: بررسی سوءجذب چربی و کمک به تشخیص بیماری‌هایی مانند سلیاک یا پانکراتیت مزمن.
جدول مقایسه‌ای آزمایش‌های رایج در تشخیص درد شکمی
| نام آزمایش |
کاربرد |
تفسیر بالینی |
| CBC |
تشخیص عفونت یا آنمی |
لوکوسیتوز در عفونت‌ها، آنمی در خونریزی‌ها |
| Amylase/Lipase |
بررسی پانکراتیت |
افزایش در التهاب لوزالمعده |
| Urinalysis |
تشخیص عفونت ادراری، سنگ کلیه |
Presence of WBCs, RBCs, nitrites |
| Stool Occult Blood |
غربالگری خون مخفی |
مثبت بودن نشانه خونریزی گوارشی |
| LFT |
ارزیابی کبد |
افزایش آنزیم‌ها در بیماری‌های کبدی یا صفراوی |
کاربرد روش‌های تصویربرداری و آندوسکوپی در تشخیص درد شکم
1. سونوگرافی شکم
سونوگرافی یکی از رایج‌ترین و در دسترس‌ترین روش‌ها برای بررسی درد شکم است. با استفاده از امواج صوتی بدون خطر اشعه، اندام‌های شکمی مثل کبد، صفرا، کلیه، رحم و تخمدان‌ها بررسی می‌شود.
موارد کاربرد: بررسی کیسه صفرا (سنگ صفراوی)، بزرگ شدن کبد یا طحال، کیست تخمدان، عفونت کلیه، حاملگی خارج‌رحمی.
2. سی‌تی اسکن (CT Scan)
تصویربرداری با اشعه ایکس که با دقت بالا تصاویر مقطعی از اندام‌های شکمی ارائه می‌دهد. در مواردی با تزریق ماده حاجب انجام می‌شود.
موارد کاربرد: مشکوک به آپاندیسیت، پانکراتیت، تومورها، عفونت‌های شکمی، سنگ کلیه، خونریزی داخلی.
3. ام‌آرآی (MRI)
روش تصویربرداری با میدان مغناطیسی قوی و بدون اشعه. بیشتر در موارد خاص یا برای بیماران باردار و کودکان ترجیح داده می‌شود.
موارد کاربرد: بررسی جزئیات کبد و مجاری صفراوی (MRCP)، تومورهای لگن، بررسی اندومتریوز، دردهای مزمن.
4. آندوسکوپی فوقانی (EGD)
با وارد کردن لوله باریکی از راه دهان به معده و دوازدهه، مخاط دستگاه گوارش فوقانی را مشاهده و نمونه‌برداری می‌کنند.
موارد کاربرد: زخم معده، ریفلاکس، درد اپیگاستر، خونریزی گوارشی فوقانی، مشکوک به سرطان معده یا مری.
5. کولونوسکوپی
با وارد کردن لوله باریکی از راه مقعد، روده بزرگ را به‌طور مستقیم مشاهده می‌کنند. قابل‌استفاده برای تشخیص و حتی درمان برخی مشکلات.
موارد کاربرد: درد مزمن پایین شکم، خونریزی گوارشی تحتانی، اسهال مزمن، پولیپ یا سرطان روده، بیماری التهابی روده.
| روش |
مزایا |
معایب |
موارد مناسب استفاده |
| سونوگرافی |
ارزان، در دسترس، بدون اشعه |
محدودیت در افراد چاق یا وجود گاز زیاد |
سنگ صفرا، کیست تخمدان، بارداری |
| سی‌تی اسکن |
دقت بالا، تشخیص سریع |
اشعه، نیاز به ماده حاجب در برخی موارد |
آپاندیسیت، خونریزی، پانکراتیت |
| ام‌آرآی |
بدون اشعه، مناسب بارداری |
گران، زمان‌بر، نیاز به بی‌حرکتی |
MRCP، بررسی لگن، درد مزمن |
| آندوسکوپی |
مشاهده مستقیم، امکان نمونه‌برداری |
نیاز به بی‌حسی یا آرام‌بخش، تهاجمی |
زخم معده، ریفلاکس، خونریزی |
| کولونوسکوپی |
بررسی روده کامل، امکان درمان پولیپ |
آمادگی قبلی، تهاجمی |
خونریزی روده، سرطان، التهاب مزمن |
پرسشهای پرتکرار
۱. شایع‌ترین علت درد شکم چیست؟
سوءهاضمه، گاز معده و یبوست از شایع‌ترین علل هستند.
۲. چه زمانی درد شکم خطرناک است؟
زمانی که با تب، تهوع شدید، غش، خونریزی یا کاهش هوشیاری همراه باشد.
۳. آیا استرس می‌تواند باعث درد شکم شود؟
بله، استرس یکی از دلایل شناخته‌شده سندرم روده تحریک‌پذیر است.
۴. چرا صبح‌ها شکم درد می‌گیرم؟
علل آن می‌تواند ریفلاکس، معده خالی یا سندرم روده تحریک‌پذیر باشد.
۵. درد شکم در کودکان نشانه چیست؟
ممکن است ناشی از یبوست، گاز، عفونت یا آپاندیسیت باشد.
۶. فرق درد گوارشی با غیرگوارشی چیست؟
درد گوارشی به خوردن غذا و اجابت مزاج ربط دارد؛ درد غیرگوارشی ممکن است قلبی، کلیوی یا عضلانی باشد.
۷. آیا درد معده می‌تواند نشانه حمله قلبی باشد؟
بله، خصوصاً در زنان و سالمندان.
۸. بهترین زمان سونوگرافی شکم چه موقع است؟
صبح با معده خالی.
۹. نفخ و درد مزمن شکم از چیست؟
سندرم روده تحریک‌پذیر، حساسیت غذایی یا رشد باکتری‌ها.
۱۰. درد شکم در قاعدگی طبیعی است؟
تا حدی بله، ولی درد شدید نیاز به بررسی دارد.
۱۱. درد شکم ناشی از آپاندیس کجاست؟
معمولاً پایین و سمت راست شکم.
۱۲. آیا یبوست باعث درد شکم می‌شود؟
بله، یکی از دلایل شایع است.
۱۳. درد شکم ناشی از مسمومیت غذایی چه ویژگی‌هایی دارد؟
شروع ناگهانی، همراه با تهوع، اسهال و گاهی تب.
۱۴. آیا کرونا باعث درد شکم می‌شود؟
بله، در برخی موارد با علائم گوارشی ظاهر می‌شود.
۱۵. آیا درد شکم با گرسنگی طبیعی است؟
تا حدودی بله، ولی درد مداوم نشانه مشکل است.
۱۶. درد شکم و سوزش معده با هم چه معنایی دارد؟
احتمالاً به علت ریفلاکس معده (GERD) است.
۱۷. درد مبهم دور ناف نشانه چیست؟
ممکن است ناشی از آپاندیس یا روده کوچک باشد.
۱۸. آیا درد شکم در بارداری طبیعی است؟
بله، تا حدی، ولی درد شدید نیازمند بررسی است.
۱۹. ارتباط درد شکم با سنگ صفرا چیست؟
درد قسمت بالای راست شکم، اغلب پس از غذاهای چرب.
۲۰. درد شکم و کمردرد همزمان نشانه چیست؟
ممکن است به کلیه، لوزالمعده یا آنوریسم آئورت مربوط باشد.
۲۱. آیا درد شکم با اسهال خطرناک است؟
اگر شدید، خونی یا طول‌کشیده باشد، بله.
۲۲. آیا درد شکم همیشه به معده مربوط است؟
خیر، ممکن است به روده، کبد، کلیه یا حتی رحم مربوط باشد.
۲۳. درد شکم ناشی از استرس چگونه درمان می‌شود؟
با کاهش اضطراب، ورزش، تغذیه مناسب و در مواردی دارو.
۲۴. آیا داروها می‌توانند باعث درد شکم شوند؟
بله، NSAIDها، آنتی‌بیوتیک‌ها و برخی مکمل‌ها.
۲۵. برای درد شکم ناشی از نفخ چه کنیم؟
مصرف غذاهای کم‌نفخ، آرام غذا خوردن، فعالیت بدنی و داروهای ضدگاز.
۲۶. درد شکم ناشی از زخم معده چگونه است؟
درد سوزشی در بالای شکم، معمولاً هنگام گرسنگی یا شب.
۲۷. چطور بفهمم درد شکم مربوط به کلیه است؟
درد پهلو، انتشار به کشاله ران، ادرار دردناک یا خونی.
۲۸. آیا قاعدگی نامنظم باعث درد شکم می‌شود؟
بله، مخصوصاً در اختلالات هورمونی یا آندومتریوز.
۲۹. آیا درد شکم می‌تواند به سرطان مربوط باشد؟
بله، اگر مزمن، بدون علت مشخص و همراه با کاهش وزن باشد.
۳۰. نقش تغذیه در درد شکم چیست؟
خیلی مهم است؛ غذاهای چرب، پرنمک، تند و نوشابه‌ها درد را تشدید می‌کنند.
۳۱. آیا خوابیدن بعد غذا باعث درد می‌شود؟
بله، به علت افزایش ریفلاکس معده.
۳۲. برای تشخیص علت درد شکم چه آزمایش‌هایی لازم است؟
آزمایش خون، ادرار، مدفوع، سونوگرافی و در موارد خاص سی‌تی اسکن یا آندوسکوپی.
۳۳. درد شکم بعد از غذا به چه دلیل است؟
سوءهاضمه، ریفلاکس، سنگ صفرا یا پانکراتیت.
۳۴. درمان خانگی درد شکم چیست؟
استراحت، مصرف دمنوش نعناع یا زنجبیل، کاهش استرس و رژیم سبک.
۳۵. آیا ورزش به درد شکم کمک می‌کند؟
بله، به حرکت روده‌ها و کاهش استرس کمک می‌کند.
۳۶. چرا بعد از آنتی‌بیوتیک درد شکم می‌گیرم؟
به‌خاطر برهم خوردن تعادل فلور روده یا التهاب.
۳۷. آیا مصرف مسکن برای درد شکم مناسب است؟
خیر، مگر با تجویز پزشک؛ برخی مسکن‌ها درد را تشدید می‌کنند یا ماسک می‌زنند.
۳۸. چرا کودک شب‌ها از درد شکم شکایت می‌کند؟
می‌تواند روانی، عفونتی یا مربوط به انگل باشد.
۳۹. آیا درد شکم نشانه عفونت انگلی است؟
بله، مخصوصاً اگر با خارش مقعد یا کاهش وزن همراه باشد.
۴۰. برای درد شکم کی باید به اورژانس برویم؟
اگر درد ناگهانی، شدید، همراه با غش، تب بالا، خونریزی یا زردی پوست باشد.
منابع علمی مقاله درد شکم
| ردیف |
عنوان منبع |
نوع منبع |
سال انتشار |
| 1 |
UpToDate – Abdominal pain in adults |
مرجع آنلاین علمی |
2024 |
| 2 |
Harrison’s Principles of Internal Medicine |
کتاب مرجع |
2022 |
| 3 |
Current Medical Diagnosis and Treatment |
کتاب مرجع |
2023 |
| 4 |
American College of Gastroenterology Guidelines |
گایدلاین تخصصی |
2023 |
| 5 |
National Institute for Health and Care Excellence (NICE) – Acute abdominal pain |
گایدلاین بالینی |
2023 |
| 6 |
Sabiston Textbook of Surgery |
کتاب مرجع جراحی |
2021 |
| 7 |
Nelson Textbook of Pediatrics – Pediatric abdominal pain |
کتاب مرجع کودکان |
2023 |
